Persvrijheid
Het is vandaag 3 mei, de Internationale Dag van de
Persvrijheid. Deze dag is sinds 1993 in het leven geroepen om het bewustzijn
van het belang van de persvrijheid in de kijker te zetten en om regeringen te
herinneren aan hun plicht. In deze tijden is de pers belangrijker dan ooit.
Iedereen wil op de hoogte blijven over de laatste nieuwe ontwikkelingen van het
coronavirus. Maar niet in alle landen is dat vanzelfsprekend. Wat is
persvrijheid eigenlijk en wat is de situatie daarrond in België? Wat zijn de
gevolgen van corona voor de persvrijheid? Want ook de journalistiek zit in
quarantaine.
Wat is persvrijheid?
Persvrijheid is een mensenrecht en wordt door de website van
het juridische woordenboek België als volgt omschreven: “Het is de vrijheid
van journalisten om (diepgaand) onderzoek naar feiten en omstandigheden te doen
en ongecensureerd daarover te publiceren.”. Een correcte regeling van de
persvrijheid is een voorwaarde voor een goed functionerende democratische
samenleving.
Situatie in België
België staat op de twaalfde plaats in de World
Press Freedom Index 2020. Dit is drie plaatsen lager dan in 2019 toen we nog op
de negende plaats stonden. De afbeelding hieronder illustreert de huidige
situatie over heel de wereld. Aan de hand van de legende kan je zien hoe
ernstig of goed de situatie is in elk land. |
| (2020 World Press Freedom Index) |
In België slaat persvrijheid zowel op het recht als op de
eigen beroepsethiek. Het recht voor persvrijheid staat in de Belgische grondwet
in artikel 25 als volgt omschreven: “De drukpers is vrij; de censuur kan
nooit worden ingevoerd; geen borgstelling kan worden geëist van de schrijvers,
uitgevers of drukkers. Wanneer de schrijver bekend is en zijn woonplaats
in België heeft, kan de uitgever, de drukker of de verspreider niet worden
vervolgd.”. ‘Censuur kan nooit worden ingevoerd’ wijst op de
overheidscensuur. De overheid kan nooit vooraf verhinderen dat nieuwsmedia
informatie verspreiden. De laatste zin van artikel 25 betekent dat journalisten
rechtstreeks tot de orde worden geroepen voor wat fout gaat. De uitgever hoeft
zich dus geen zorgen te maken en kan de journalisten vrij laten werken.
De beroepsethische regels bestaan uit verschillende normen vanuit respect voor andere
fundamentele mensenrechten. Die normen zijn ontstaan uit vier plichten van de
journalisten: plicht om waarheidsgetrouw te berichten, onafhankelijk informatie
te verstrekken, fair op te treden en respect te hebben voor het privéleven en
menselijke waardigheid. Soms kan men afwijken van de normen als een voldoende maatschappelijk
belang dat vereist en de informatie niet op een andere manier gebracht kan
worden.
Er is een wereldwijde organisatie die
onderzoek doet naar persvrijheid en ook actief is in België, namelijk
Verslaggevers zonder grenzen.
 |
| (logo Verslaggevers zonder grenzen) |
Persvrijheid in tijden van corona
Verschillende landen maken misbruik van de huidige situatie
om de persvrijheid extra in te perken. Van 5/02/2020 tot 20/04/2020
registreerde het Internationaal Persinstituut 118 inbreuken op de persvrijheid.
Hieronder worden drie voorbeelden besproken.
Venezuela
De president van Venezuela Nicolás Maduro wil een constante
controle over de berichtgeving en probeert onafhankelijke media te doen
zwijgen. Hierdoor is een journalist opgesloten naar aanleiding van een
berichtgeving over het coronavirus. Dit is niet verrassend, aangezien Venezuela
op de 147e plaats staat in de
World Press Freedom Index. Sinds 2010 is er een wet die het strafbaar maakt om
de autoriteiten van het land in twijfel te trekken.
Servië
In Servië mag enkel de Servische taskforce voor
crisismanagement info verspreiden over COVID-19. Op grond daarvan is een
journaliste gearresteerd na het publiceren van een kritische verslaggeving over
de aanpak van het coronavirus. De laatste jaren gaat de situatie in Servië er
enorm op achteruit. De laatste twee jaar zijn ze 17 plaatsen gedaald op de
World Press Freedom Index. Nu staan ze op de 93ste plaats.
Noord-Korea
Noord-Korea leeft in een totalitaire dictatuur waar het voor
onafhankelijke journalisten onmogelijk is om hun werk te doen. De staatsmedia
is er de enige bron van informatie en is niet altijd betrouwbaar. Volgens die
staatsmedia zijn er geen besmettingen in Noord-Korea. Verder weten we niets.
Dat is niet verrassend, aangezien ze op de laatste plaats staan op de World
Press Freedom Index.
We kunnen dus besluiten dat de persvrijheid een mensenrecht
is, maar niet in alle landen nageleefd wordt. Er is dus nog veel aandacht nodig
voor de persvrijheid en deze dag is dus zeker niet overbodig.
Zorg goed voor elkaar!
Louise
3/05/2020, Kruisem
Bronnen
Journalistenloket
. (2015, 30 november). De persvrijheid en haar beperkingen. Geraadpleegd op 3 mei 2020, van Journalistenloket
Domingo ,
C., & Van Collie , A. (2020, 20 april). Op deze vijf plekken is werken als journalist nog moeilijker door corona. Geraadpleegd op 3
mei 2020, van MO
Juridisch
woordenboek België. (z.d.). Persvrijheid . Geraadpleegd op 3 mei 2020, van Juridisch woordenboek
Reporters
without borders . (z.d.). World Press Freedom Index | Reporters without borders. Geraadpleegd op 3
mei 2020, van rsf
Wikipedia-bijdragers.
(2020e, 21 april). Verslaggevers Zonder Grenzen. Geraadpleegd op 3
mei 2020, van wikipedia
Wikipedia-bijdragers. (2018, 8 mei). Internationale Dag van de Persvrijheid. Geraadpleegd op 3 mei 2020, van wikipedia
Reacties
Een reactie posten