Persvrijheid

Het is vandaag 3 mei, de Internationale Dag van de Persvrijheid. Deze dag is sinds 1993 in het leven geroepen om het bewustzijn van het belang van de persvrijheid in de kijker te zetten en om regeringen te herinneren aan hun plicht. In deze tijden is de pers belangrijker dan ooit. Iedereen wil op de hoogte blijven over de laatste nieuwe ontwikkelingen van het coronavirus. Maar niet in alle landen is dat vanzelfsprekend. Wat is persvrijheid eigenlijk en wat is de situatie daarrond in België? Wat zijn de gevolgen van corona voor de persvrijheid? Want ook de journalistiek zit in quarantaine.

Wat is persvrijheid?

Persvrijheid is een mensenrecht en wordt door de website van het juridische woordenboek België als volgt omschreven: “Het is de vrijheid van journalisten om (diepgaand) onderzoek naar feiten en omstandigheden te doen en ongecensureerd daarover te publiceren.”. Een correcte regeling van de persvrijheid is een voorwaarde voor een goed functionerende democratische samenleving.

Situatie in België

België staat op de twaalfde plaats in de World Press Freedom Index 2020. Dit is drie plaatsen lager dan in 2019 toen we nog op de negende plaats stonden. De afbeelding hieronder illustreert de huidige situatie over heel de wereld. Aan de hand van de legende kan je zien hoe ernstig of goed de situatie is in elk land.

(2020 World Press Freedom Index)

In België slaat persvrijheid zowel op het recht als op de eigen beroepsethiek. Het recht voor persvrijheid staat in de Belgische grondwet in artikel 25 als volgt omschreven: “De drukpers is vrij; de censuur kan nooit worden ingevoerd; geen borgstelling kan worden geëist van de schrijvers, uitgevers of drukkers. Wanneer de schrijver bekend is en zijn woonplaats in België heeft, kan de uitgever, de drukker of de verspreider niet worden vervolgd.”. ‘Censuur kan nooit worden ingevoerd’ wijst op de overheidscensuur. De overheid kan nooit vooraf verhinderen dat nieuwsmedia informatie verspreiden. De laatste zin van artikel 25 betekent dat journalisten rechtstreeks tot de orde worden geroepen voor wat fout gaat. De uitgever hoeft zich dus geen zorgen te maken en kan de journalisten vrij laten werken.

De beroepsethische regels  bestaan uit verschillende normen vanuit respect voor andere fundamentele mensenrechten. Die normen zijn ontstaan uit vier plichten van de journalisten: plicht om waarheidsgetrouw te berichten, onafhankelijk informatie te verstrekken, fair op te treden en respect te hebben voor het privéleven en menselijke waardigheid. Soms kan men afwijken van de normen als een voldoende maatschappelijk belang dat vereist en de informatie niet op een andere manier gebracht kan worden.

Er is een wereldwijde organisatie die onderzoek doet naar persvrijheid en ook actief is in België, namelijk Verslaggevers zonder grenzen.

(logo Verslaggevers zonder grenzen)

Persvrijheid in tijden van corona

Verschillende landen maken misbruik van de huidige situatie om de persvrijheid extra in te perken. Van 5/02/2020 tot 20/04/2020 registreerde het Internationaal Persinstituut 118 inbreuken op de persvrijheid. Hieronder worden drie voorbeelden besproken.

Venezuela

De president van Venezuela Nicolás Maduro wil een constante controle over de berichtgeving en probeert onafhankelijke media te doen zwijgen. Hierdoor is een journalist opgesloten naar aanleiding van een berichtgeving over het coronavirus. Dit is niet verrassend, aangezien Venezuela op de 147^e plaats staat in de World Press Freedom Index. Sinds 2010 is er een wet die het strafbaar maakt om de autoriteiten van het land in twijfel te trekken.

Servië

In Servië mag enkel de Servische taskforce voor crisismanagement info verspreiden over COVID-19. Op grond daarvan is een journaliste gearresteerd na het publiceren van een kritische verslaggeving over de aanpak van het coronavirus. De laatste jaren gaat de situatie in Servië er enorm op achteruit. De laatste twee jaar zijn ze 17 plaatsen gedaald op de World Press Freedom Index. Nu staan ze op de 93^ste plaats.

Noord-Korea

Noord-Korea leeft in een totalitaire dictatuur waar het voor onafhankelijke journalisten onmogelijk is om hun werk te doen. De staatsmedia is er de enige bron van informatie en is niet altijd betrouwbaar. Volgens die staatsmedia zijn er geen besmettingen in Noord-Korea. Verder weten we niets. Dat is niet verrassend, aangezien ze op de laatste plaats staan op de World Press Freedom Index.

We kunnen dus besluiten dat de persvrijheid een mensenrecht is, maar niet in alle landen nageleefd wordt. Er is dus nog veel aandacht nodig voor de persvrijheid en deze dag is dus zeker niet overbodig.

Zorg goed voor elkaar!

Louise

3/05/2020, Kruisem 

Bronnen

Journalistenloket . (2015, 30 november). De persvrijheid en haar beperkingen. Geraadpleegd op 3 mei 2020, van Journalistenloket

Domingo , C., & Van Collie , A. (2020, 20 april). Op deze vijf plekken is werken als journalist nog moeilijker door corona. Geraadpleegd op 3 mei 2020, van MO

Juridisch woordenboek België. (z.d.). Persvrijheid . Geraadpleegd op 3 mei 2020, van Juridisch woordenboek

Reporters without borders . (z.d.). World Press Freedom Index | Reporters without borders. Geraadpleegd op 3 mei 2020, van rsf

Wikipedia-bijdragers. (2020e, 21 april). Verslaggevers Zonder Grenzen. Geraadpleegd op 3 mei 2020, van wikipedia

Wikipedia-bijdragers. (2018, 8 mei). Internationale Dag van de Persvrijheid. Geraadpleegd op 3 mei 2020, van wikipedia